Red samen met ons het Poortgebouw
Word certificaathouder
Kies je bedrag: € 100, € 500, € 1000 of meer. BICSA heeft Culturele ANBI-status, je bijdrage is aftrekbaar. Je betaalt pas als volledige financiering is rond.
Je ontvangt:
Optionele vermelding op plaquette
Uitnodiging voor bezoek na restauratie, rondwandeling met uitleg over de historie.
Contact:
Voorzitter Hans Meijer: 06 1075 6552
Penningmeester Jaap Pilon: info@bicsa.nl
Samen herstellen we het streekverhaal
Dit gebouw is geen puin. Het is de ziel van Appingedam. Met jouw steun krijgt het opnieuw betekenis.
Download het donatiebewijs, vul het volledig in en stuur het op naar info@bicsa.nl
Een Historisch Gebouw met een Verleden
Aan de Jukwerderweg in Appingedam, bij de ingang van begraafplaats Rusthof, werd in 1925 een statig Poortgebouw opgetrokken. Dit karakteristieke bouwwerk deed oorspronkelijk dienst als woning voor de beheerder van de begraafplaats en bood tevens ruimte voor opbaringen. Het ontwerp kwam van architect Stevens, terwijl de landschapsinrichting van de begraafplaats werd toevertrouwd aan tuinarchitect Vroon.
Al in een eerder stadium, tijdens de restauratie van de Kalkoven, werd BICSA door de toenmalige gemeente Appingedam benaderd met de vraag of het mogelijk was het Poortgebouw in eigendom te verwerven. Het plan was om het een zinvolle, mogelijk museale, bestemming te geven. Destijds bleek dit om meerdere redenen niet haalbaar.
De situatie veranderde drastisch in februari 2023, toen een brand het Poortgebouw zwaar beschadigde. Inmiddels had BICSA het project Kalkoven afgerond en bleek het project BARAK aan de Kustweg in Delfzijl niet realiseerbaar. Hierdoor ontstond er ruimte om opnieuw te kijken naar het Poortgebouw. In mei 2024 besloot het bestuur van BICSA een hernieuwde poging te wagen om het eigendom van het pand te verkrijgen.
Tijdens een bezoek aan de toenmalige eigenaar werd duidelijk dat er wellicht mogelijkheden waren. Een zeer betrokken inwoner van Appingedam, met een sterke band met de begraafplaats en het Poortgebouw, bood financiële steun aan BICSA. Dankzij deze steun kon de Stichting tot Behoud van Industrieel en Cultureel Erfgoed Stad Appingedam op 1 augustus 2024 officieel eigenaar worden van het Poortgebouw.
Steun uit de Gemeenschap en de Gemeente
De aankoop werd breed uitgemeten in de plaatselijke media en kreeg veel positieve reacties van de Damster bevolking. Ook de gemeente Eemsdelta erkende het belang van het Poortgebouw. Op advies van LIBAU besloot de gemeente om zowel het Poortgebouw als de begraafplaats aan te wijzen als gemeentelijk monument. De onderbouwing van deze aanwijzing, evenals het advies van LIBAU, is terug te vinden op de website van BICSA.
Samenwerking en Voorbereidingen
Sinds de aankoop is er intensief overleg met verschillende partijen om de restauratie vorm te geven:
- Gemeente Eemsdelta, met name wethouder Pier Prins
- Museum Stad Appingedam, over de mogelijke museale invulling
- Joël Stoppels, specialist en coördinator van oorlogserfgoed voor de gemeente Eemsdelta
- DAAD Architecten, vanwege de goede ervaringen met de restauratie van de Kalkoven
De Volgende Stappen
De komende maanden staan in het teken van voorbereidingen en de eerste fysieke werkzaamheden aan het gebouw. De belangrijkste acties zijn:
- ✔ Verwijderen van de restanten en het brandafval
- ✔ Waterdicht maken van het gebouw om verdere schade te voorkomen
- ✔ Opstellen van een projectplan in samenwerking met DAAD Architecten
- ✔ Opstarten van een crowdfundingactie
- ✔ Benaderen van fondsen en subsidieverstrekkers
De Doelstelling: Heropening in 2027
Het uiteindelijke doel is om het Poortgebouw in volle glorie te herstellen en te heropenen in 2027, een jaar met een bijzondere betekenis: dan viert Appingedam haar 700-jarig bestaan als stad. Met de steun van de gemeenschap, de gemeente en betrokken partners heeft BICSA er vertrouwen in dat dit bijzondere stukje erfgoed een prachtige toekomst tegemoet gaat.
Een Historisch Erfgoed met Bijzondere Toegangspoort
Eind 1925 werd de begraafplaats Rusthof in gebruik genomen. Deze begraafplaats was tot het eind van de twintigste eeuw de enige gemeentelijke begraafplaats te Appingedam die in gebruik was. Wel werden Joodse Damsters uiteraard begraven op de Joodse begraafplaats, die heden ten dage gelukkig naar behoren wordt verzorgd. De begraafplaats Rusthof kreeg een zeer bijzondere toegang, namelijk een poortgebouw, dat eveneens in 1925 in gebruik werd genomen. Dit poortgebouw is ontworpen door Johannes Albertus Stevens, destijds gemeentearchitect van Appingedam.
Het poortgebouw is vrijwel symmetrisch. Links van de toegangspoort woonde de beheerder van de begraafplaats, rechts was een ruimte waar nabestaanden konden samenkomen. Het dak van het poortgebouw werd met riet gedekt. Midden op het dak werd een dakruiter aangebracht, waarin jarenlang een luidklok heeft gehangen. In 1974 werd het poortgebouw aan de achterzijde uitgebreid. Dit gebeurde op passende wijze, zodat de aanblik en de functie van het poortgebouw niet werden aangetast. Andere poortgebouwen in deze provincie bevinden zich te Groningen (Esserweg), Haren (Rijksstraatweg) en Hoogezand (Knijpslaan). Deze zijn verschillend qua architectuur. Ook hier kunnen bezoekers de begraafplaats bereiken via een poort in het toegangsgebouw. Het poortgebouw te Appingedam is vanaf de openbare weg zeer goed zichtbaar. Daardoor is het poortgebouw het symbool geworden van de begraafplaats Rusthof. Het poortgebouw is ongeveer twintig jaar geleden in particulier bezit gekomen. In februari 2023 brak helaas brand uit, waardoor het dak vrijwel geheel werd verwoest.
Op de begraafplaats vindt men onder meer:
- Een grafmonument, in 1928 ontworpen door de architect Evert Rozema, ter ere van zijn eerste echtgenote, daarna uitgebreid voor hemzelf en zijn tweede echtgenote.
- Meerdere graven van Damster industriëlen en notabelen, zoals de familie Brons (van de Bronsmotorenfabriek), de advocaat en procureur mr. A.T. Vos, Piet Smith (oprichter en eerste directeur van de busmaatschappij DAM), en vele anderen.
- De graven van 23 oorlogsslachtoffers, burgers zowel als deelnemers aan het verzet.
- Meerdere graven van leden van de Molukse gemeenschap, met name oud-KNIL-militairen en hun gezinsleden.
- Graven van leden van de Rooms-Katholieke gemeenschap, op een speciaal gedeelte van de begraafplaats. Voor deze gemeenschap is de begraafplaats nog in gebruik.
Relatie met Erfgoed en Ruimtelijke kwaliteit
Sinds september 2024 zijn zowel het poortgebouw alsook de begraafplaats Rusthof elk een gemeentelijk monument, na positief advies door Libau. Beide objecten zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Dit was uiteraard reeds het geval bij de oplevering in 1925. Doordat het poortgebouw haar oorspronkelijke functie verloor werd de verbondenheid minder sterk. De stichting BICSA wil dit in ere herstellen. De begraafplaats is ontworpen door de tuinarchitect Vroom. Diens aanleg is goed herkenbaar gebleven. De latere uitbreiding van de begraafplaats heeft de eerste aanleg niet geschaad. Het geboomte is grotendeels loofhout, voor de regio uitermate passend. Het poortgebouw is opgemetseld met Groninger baksteen uit de regio, met de kenmerkende rode kleur. Ook de rietbedekking refereert onmiddellijk aan de omgeving. Het poortgebouw bij de begraafplaats Rusthof te Appingedam is in de provincie Groningen het enige poortgebouw op afstand van de stad Groningen. Het is door het doordachte gebruik van materialen passend bij de regio.
Door het voor het poortgebouw gelegen plein en de erachter gelegen begraafplaats is een waardevol ruimtelijk ensemble ontstaan, dat naar veler mening behouden moet blijven. Tegelijk markeert het poortgebouw de er achter gelegen begraafplaats. Het voelt vertrouwd door het poortgebouw de begraafplaats te kunnen betreden.Het poortgebouw is uniek in de regio en vrijwel honderd jaar oud. Restauratie is zeker mogelijk. De stichting BICSA zet zich in om dit bijzondere erfgoed te behouden. Het poortgebouw is zoals gezegd sterk verbonden met de begraafplaats Rusthof. Door een notarieel vastgelegde erfdienstbaarheid is de onderdoorgang voor altijd gewaarborgd. Gezamenlijk vertegenwoordigen de begraafplaats en het poortgebouw, die nu beide gemeentelijk monument zijn, een onlosmakelijk ruimtelijk geheel.
Maatschappelijk draagvlak
De stichting BICSA heeft zich gerealiseerd dat restauratie van het poortgebouw een fors beroep zal
doen op haar inzet. Na de planvorming zullen fondsen moeten worden geworven, waarna kundige
restauratieaannemers zullen worden gevraagd een offerte uit te brengen. Na de aanbesteding kan
men dan aan de slag. Dit restauratieproject kost tijd en geld.
De stichting BICSA wil dit met name op zich nemen omdat het poortgebouw, met de erachter gelegen begraafplaats Rusthof, voor vele inwoners en oud-inwoners van Appingedam de band symboliseert met hun geliefden die op de begraafplaats hun laatste rustplaats hebben gekregen. Velen bezoeken geregeld graven om deze te verzorgen, of om op speciale data hun geliefden te gedenken. Ook vinden nog steeds begrafenissen plaats. Na de brand in februari 2023 werd de onderdoorgang afgezet met hekwerk. Bezoekers van de begraafplaats moesten via een provisorisch pad naar de begraafplaats. Na de aankoop door de stichting BICSA is de onderdoorgang weer toegankelijk. Tijdens het restauratiewerk zal de doorgang helaas weer enige tijd ontoegankelijk zijn. Dit zal het geval zijn in het perspectief van het definitief gereed komen van de restauratie. De stichting BICSA heeft aldoor gemerkt, door spontane en andere reacties, dat zeer vele Damsters de restauratie van harte zullen toejuichen. De bewoners van de Jukwerderweg ondersteunen de restauratie ook zeker – daardoor zal immers een ‘rotte kies’ uit het straatbeeld verdwijnen. De stichting BICSA heeft zich dan ook voorgenomen om mede een crowdfunding te organiseren, zodat inwoners en oud-inwoners de gelegenheid hebben materieel bij te dragen – waarbij morele en emotionele aspecten bepaald zullen meespelen.
Om het kort te zeggen: door de restauratie zal de situatie in ere worden hersteld zoals deze
behoort te zijn!
Instemming gemeente
Van de zijde van de gemeente Eemsdelta is het initiatief tot restauratie door de stichting BICSA meteen omarmd. Niet voor niets werd de status van gemeentelijk monument tegelijk verleend aan de gemeentelijke begraafplaats Rusthof. Hierdoor weet de stichting BICSA zich ten zeerste gesterkt. De stichting BICSA respecteert volledig de waarden qua erfgoed en ruimtelijkheid. Zij is erkentelijk jegens Libau voor de constructieve discussie, en voor het positieve advies aan de gemeente, die daarop vrijwel direct de status van gemeentelijk monument heeft verleend aan het poortgebouw en de begraafplaats.
Op 30 september 2024 heeft de gemeente Eemsdelta aan de provincie Groningen gemeld dat de gemeente betrokken is bij dit plan, en instemt met de verzending.
Wilt u ook bijdragen aan
Behoud van Industrieel en Cultureel erfgoed Stad Appingedam?
Neem vandaag nog contact op!
01-01-2025
Herstel van het Poortgebouw: De Eerste Stappen zijn Gezet
Een nieuwe fase voor een historisch icoon
Bijna zes maanden na de aankoop van het Poortgebouw door BICSA is de volgende belangrijke stap gezet in de restauratie van dit karakteristieke gebouw. De Firma Rozeboom uit Appingedam is begonnen met de broodnodige opruimwerkzaamheden. Dit markeert het officiële begin van een traject dat erop gericht is het deels door brand verwoeste pand te behoeden voor verder verval en het uiteindelijk in oude glorie te herstellen.
Van puin naar perspectief
De schade die de brand heeft achtergelaten, heeft niet alleen littekens op het gebouw achtergelaten, maar ook onzekerheid over de structurele kwaliteit van het monumentale pand. Door de opruimwerkzaamheden wordt het voor de betrokken architecten beter mogelijk om een nauwkeurige inschatting te maken van de staat van het gebouw en de benodigde stappen voor restauratie.
Snel schakelen om verder verval te voorkomen
Het bestuur van de stichting die zich inzet voor de herontwikkeling van het Poortgebouw is vastberaden om de vaart erin te houden. Een vlotte voortgang is van essentieel belang om ervoor te zorgen dat het gebouw niet verder aftakelt en dat de plannen voor herstel niet in de vergetelheid raken.
Een oproep aan de Damster gemeenschap
BICSA vertrouwt erop dat de inwoners van Appingedam en omstreken hun steun zullen uitspreken, op welke manier dan ook, om het project tot een succesvol einde te brengen. Het Poortgebouw is niet zomaar een pand; het is een tastbaar stuk geschiedenis dat de gemeenschap met trots kan omarmen. Samenwerking en betrokkenheid zullen de sleutel zijn tot een toekomst waarin het Poortgebouw opnieuw een blikvanger wordt in het Damster stadsbeeld. De eerste stappen zijn gezet. Nu is het zaak om samen door te pakken.
Wilt u ook bijdragen aan
Behoud van Industrieel en Cultureel erfgoed Stad Appingedam?
Neem vandaag nog contact op!
02-08-2024
Poortgebouw begraafplaats Rusthof in Appingedam krijgt na restauratie museumfunctie.
Stichting BICSA heeft op 1 augustus het Poortgebouw bij de begraafplaats Rusthof aan de Jukwerderweg in Appingedam gekocht.
Met de bedoeling het gebouw, met in het midden een doorgang naar de begraafplaats, te restaureren en er een museale bestemming aan te geven. De stichting BICSA staat voor Behoud Industrieel en Cultureel erfgoed Stad Appingedam. De stichting is bekend geworden door de restauratie van de kalkoven aan de Dijkhuizenweg..
Het Poortgebouw werd gebouwd in 1925, in opdracht van de gemeente Appingedam. De begraafplaats Rusthof werd tegelijk in gebruik genomen. De begraafplaats is ruim vijftig jaar in gebruik geweest, tot de komst van de huidige begraafplaats Stilleweer.
Eind februari 2023 werd de bovenkant van het Poortgebouw door brand verwoest. Sindsdien biedt het Poortgebouw een trieste aanblik.
Aankoopbedrag door aantal Damsters voorgeschoten BICSA heef het gebouw gekocht om het ‘veilig te stellen’, legt bestuurslid Martinus van Hoorn uit. „De brand is uitgebroken toen de vorige eigenaar bezig was met herstelwerkzaamheden. Er gebeurde weinig meer mee en de eigenaar wilde het wel verkopen. We hebben een aantal mensen in Appingedam bereid gevonden om ons het aankoopbedrag voor te schieten. We gaan nu proberen geld te verzamelen, via bijvoorbeeld fondsen en particulieren, om het gebouw te restaureren.”
Klokkentoren
„Het rieten dak moet terug, net als de voormalige klokkentoren. Daarin hing een luidklok om begrafenissen aan te kondigen. We willen het gebouw terugbrengen in originele staat. Het was een uniek gebouw. Je hebt in Haren en Hoogezand ook gebouwen met een poort naar de begraafplaats, maar in Appingedam werd het ook nog eens bewoond, terwijl de andere kant werd gebruikt als opbaarruimte. Ik denk dat er wel belangstelling voor is om dit initiatief te steunen. Het ziet er nu niet uit, het is een rotte kies in de straat. Om op de begraafplaats te komen moet je nu omlopen.”
„En met die begraafplaats hebben veel Damsters wat, natuurlijk. Daar bezoeken ze hun overleden familieleden. Bovendien liggen er heel wat bekende Damsters begraven, zoals de hele familie Brons van de Brons Motorenfabriek en de bekende advocaat A.T. Vos.”
Op Rusthof zijn 27 mensen begraven die slachtoffer werden van het geweld in de Tweede Wereldoorlog. Ook meerdere leden van de Molukse gemeenschap zijn hier begraven.
Bij de gemeente Eemsdelta is zeer positief gereageerd op de aankoop, „De gemeente wil het parkeerterrein en de Jukwerderweg aanpakken,” zegt Van Hoorn. „De planning daarvan wordt afgestemd met de werkzaamheden aan het Poortgebouw.”
Over de toekomstige museale functie kan Van Hoorn nog niet veel zeggen. „Dat weten we nog niet precies.”
Bronvermelding: Eemsbode: https://dvhn.nl/groningen/eemsdelta/Poortgebouw-begraafplaats-Rusthof-in-Appingedam-krijgt-na-restauratie-museumfunctie.-Aangekocht-door-stichting-BICSA-29160827.html
Wilt u ook bijdragen aan
Behoud van Industrieel en Cultureel erfgoed Stad Appingedam?
Neem vandaag nog contact op!
01-08-2024
Stichting BICSA koopt Poortgebouw Rusthof te Appingedam
Appingedam – Op 1 augustus 2024 heeft de stichting BICSA het Poortgebouw bij de begraafplaats Rusthof aan de Jukwerderweg te Appingedam gekocht. De bedoeling is het Poortgebouw te restaureren, en er een museale bestemming aan te geven.
Historische aankoop voor restauratie
De stichting BICSA staat voor Behoud Industrieel en Cultureel erfgoed Stad Appingedam. De stichting BICSA is bekend geworden door de restauratie van de kalkoven. Er wordt daar nog gewerkt aan betere bereikbaarheid.
Het Poortgebouw werd gebouwd in 1925, in opdracht van de gemeente Appingedam. De begraafplaats Rusthof werd tegelijk in gebruik genomen. Hier hebben gedurende tientallen jaren mensen uit Appingedam hun laatste rustplaats gevonden, onder wie velen die bekend waren in de Damster samenleving. Zoals Jan Brons van de Brons Motorenfabriek en de advocaat mr. A.T. Vos.
Gedenkwaardige graven op Rusthof
Op Rusthof zijn 27 mensen begraven die slachtoffer werden van het geweld in de Tweede Wereldoorlog. Ook meerdere leden van de Molukse gemeenschap zijn hier begraven. Voor de Rooms-Katholieke gemeenschap is Rusthof nog steeds belangrijk. De aankoop van het Poortgebouw werd mogelijk door de positieve inzet van enkele Damsters.
Begin 2023 werd de bovenkant van het Poortgebouw helaas door brand verwoest. Sindsdien biedt het Poortgebouw een trieste aanblik. Men spreekt van een rotte kies. De stichting BICSA zal nu eerst financiële middelen bijeen moeten brengen. Daarbij verwacht de stichting dat ook binnen de Damster samenleving bereidheid bestaat de restauratie te steunen.
Steun vanuit de gemeente Eemsdelta
Binnen de gemeente Eemsdelta is zeer positief gereageerd op de aankoop. De gemeente wil het voorterrein aanpakken. De planning daarvan wordt afgestemd met de werkzaamheden aan het Poortgebouw.
De bewoners van de Jukwerderweg worden door de gemeente en de stichting BICSA op de hoogte gehouden.
Wilt u ook bijdragen aan
Behoud van Industrieel en Cultureel erfgoed Stad Appingedam?
Neem vandaag nog contact op!
Damster stichting wil na de kalkoven nu Poortgebouw onder handen nemen
Nadat stichting BICSA er twee jaar geleden in slaagde om de kalkoven op de gemeentewerf in Appingedam in z'n oude luister te herstellen, is nu het Poortgebouw op begraafplaats Rusthof aan de beurt. Donderdag kocht de stichting het pand. BICSA staat voor Behoud Industrieel en Cultureel erfgoed Stad Appingedam. 'We zijn in 2019 opgericht om de kalkoven te restaureren', zegt bestuurslid Martinus van Hoorn. In 2022 was die klus geklaard: de Damster kalkoven uit 1900 staat er sindsdien weer prachtig bij.
Meer gebouwen het restaureren waard
Dat was echter geen reden om de stichting op te heffen. 'Want er zijn in Appingedam wel meer gebouwen die het restaureren waard zijn', zegt Van Hoorn. 'We hebben eerst even wat om ons heen gekeken en kwamen toen als snel bij het Poortgebouw aan de Jukwerderweg bij begraafplaats Rusthof als ons volgende project.'
Uniek Poortgebouw
<>Het Poortgebouw werd bijna een eeuw geleden (in 1925) gebouwd in opdracht van de gemeente Appingedam. Het is een tamelijk uniek gebouw, weet Van Hoorn.
'Er zijn in de provincie Groningen nog maar drie poortgebouwen over. Die van ons dus, eentje in Hoogezand en in denk nog eentje in de stad Groningen. Maar die in Appingedam is speciaal ontworpen en echt heel mooi. De begraafplaats die erachter ligt is in 1925 aangelegd door de bekende tuinarchitect Vroom, het Poortgebouw is ontworpen door gemeentearchitect Stevens.'
In het Poortgebouw woonde vroeger de beheerder van de begraafplaats. 'En aan de andere kant lagen de mensen dan opgebaard. Maar dat gebeurt natuurlijk niet meer op die manier, dat is helemaal uit de tijd. En omdat achter het gebouw een begraafplaats ligt en aan de voorkant een parkeerplaats, wil niemand er wonen. Maar het gebouw an sich is prachtig.'
Daarbij ligt er op begraafplaats Rusthof heel wat Damster historie begraven. Jan Brons van motorfabriek Brons en advocaat Arent Tonko Vos bijvoorbeeld. 'Heel veel oorlogsslachtoffers ook, mensen uit de Molukse gemeenschap, noem maar op.'
Verwoest door brand
In februari vorig jaar brak er brand uit in het pand. Van Hoorn: 'Het was gekocht door een investeerder die het wilde opknappen. Maar tijdens werkzaamheden is er brand ontstaan...' De gevolgen waren enorm: 'De hele kap is er toen afgebrand.'
Rotte kies
Sinds de brand bood het Poortgebouw een wat trieste aanblik. 'Het was een beetje een rotte kies geworden, het leek helemaal nergens op.' Maar dat gaat dus veranderen. Ik heb aan de Jukwerderweg net wat mensen gesproken, en die zijn hartstikke blij dat er nu wat aan gedaan wordt.'
Kosten nog onbekend
Wat de restauratie gaat kosten is nog ongewis. Van Hoorn: 'We moeten eerst een plan van maken en vervolgens moeten we het geld bij elkaar zien te krijgen. Gelukkig staat de gemeente er ook achter. Maar er zijn nog wel wat stappen te zetten. Het zal gauw een paar jaar duren voor ook deze klus geklaard is.'
Bronvermelding: RTV Noord https://www.rtvnoord.nl/cultuur/1193336/damster-stichting-wil-na-de-kalkoven-nu-poortgebouw-onder-handen-nemen
Wilt u ook bijdragen aan
Behoud van Industrieel en Cultureel erfgoed Stad Appingedam?
Neem vandaag nog contact op!